Bu yazımdan sonra fark ettim ki; asıl işin ne olduğu, yardımcı işin ne olduğu konusunda işçiler arasında tam bir bilgi eksikliği var. Özellikle yazıya gelen yorumlarda, yardımcı iş olduğu çok belli olan işlerde bile bu işlerin asıl iş olup olmadığının sorulduğunu gördüm.

O halde ilk yazının devamı niteliğinde olan bu yazımda asıl iş ve yardımcı iş kavramlarını işyeri bazında örneklerle açıklamaya çalışayım. Bu açıklamalarımın bir kısmı benim yorumum olmakla beraber önemli bir kısmı Yargıtay kararlarına dayanmaktadır.

Kimlerin kadroya alınıp kimlerin alınmayacağının takdiri hükumette ve nihai olarak TBMM’dedir. Dolayısıyla iktidar tarafından istenirse yardımcı işleri yapanlar da kadroya alınabilir. Aslında şu anda asıl mühim olan soru şudur: Kamu kurumlarında asıl iş, yardımcı iş ayrımı nasıl yapılacak? Fiilen yaptığı iş ile resmiyette yapıyor göründüğü iş farklı olan taşeron işçileri ne olacak? Bu soruların cevabı ne yazık ki bende yok. Ancak kanun tasarısının hazırlanması aşamasında, uygulanan yöntemle ilgili bilgi  sahibi olursam buradan elbette değerlendiririm.

Kamu kurumları ve işyerleri nezdinde hangi işler asıl iştir ve hangileri yardımcı iştir? Bu sorunun cevabını bildiğim kadarıyla vermeye çalışacağım. Burada, bütün işler yer almayacak; çünkü bilmediğim konuda yorum yaparak kimseyi yanıltmak istemem. Ama bu liste, yeni ve güvenilir bilgilere sahip olundukça yenilecektir.

Başlamadan önce bir hususta açıklama yapmam gerekiyor. Asıl iş/ yardımcı iş tespiti “işyeri” bazında yapılmalıdır. Yani bir iş A işyerinde asıl işken, aynı iş B işyerinde yardımcı iş olabilir.

TAŞERON İŞÇİLER FACEBOOK GRUBUNA KATILMAK İÇİN TIKLAYIN

Yardımcı işler

Asıl işlerin neler olduğundan bahsetmeden önce genel kural olarak yardımcı iş kabul edilen işlerden bahsetmekte yarar vardır. Bu işler doğası gereği bütün kamu kurumlarında yardımcı iş olarak kabul edilir. Buna göre; güvenlik, temizlik (oda-bina vb. temizlik) ve yemek işleri, kamu kurumlarında elektrik teknikerliği, santral operatörlüğü gibi işler –normal şartlar altında- yardımcı işlerdir.

Bakanlık taşra teşkilatlarında asıl iş

İl sağlık müdürlüğü, malmüdürlüğü, milli eğitim müdürlüğü, gençlik ve spor il müdürlüğü gibi bakanlıkların il yapılanmalarında ofis ortamında büro işi yapanların, sekreterlerin, muhasebe vb. işleri yapanların asıl işi yaptığını söylemek mümkündür. Buralarda temizlik, kalorifercilik, güvenlik, yemek vb. faaliyetleri yapan işçiler ise yardımcı işleri yapmaktadır.

Hastanelerde asıl iş

Hastanelerde asıl iş sağlık hizmeti yürütmektir. Buna göre sağlık hizmeti gerçekleştirenler ile yardımcı sağlık hizmeti gerçekleştirenlerin yaptığı işler asıl iştir. Hastanelerde asıl iş yapanlar:

Doktorlar, diş hekimleri, eczacılar ve veteriner hekim
Fizyoterapist, ebe – hemşire, biyolog, psikolog ya da diyetisyen
Laborantlar, anestezistler, röntgen teknisyenleri ile diğer sağlık teknisyenleri
Hasta bakıcı personel, tıbbi sekreterler, acil tıp uzmanları
Burada unvanını anmadığımız ama sağlıkla ilgili lise/ yüksekokul/ lisans derecesinde mezuniyeti olup mezun olduğu alanlarda çalışanlar
Hastanelerde otomasyon, veri girişi, hasta karşılama ve yönlendirme, hastaya doküman verilmesi, arşiv tutma ve dosyalama, elektrik teknikerliği, bilgisayar teknikerliği, bilgi işlem faaliyetleri, yemek hazırlama işleri, kat temizliği işleri yardımcı iştir.

Belediyelerde asıl iş

Belediyelerin temel işi belediyecilik hizmeti yürütmektir. Peki bunun kapsamı nedir? Bunu anlamanın en kolay yolu 5393 sayılı Belediye Kanununa bakmaktır. Bu kanunda belediyelerin görev ve sorumlulukları tek tek sayılmıştır. O halde belediyelerde asıl işler, kanunda belediyelere verilen aşağıdaki görevlerden ibarettir:

İmar, su kanalizasyon, ulaşım ve benzeri kentsel alt yapı işleri
Coğrafi ve kent bilgi sistemi kurma işleri
Çevre ve çevre sağlığı hizmetleri, temizlik ve katı atık işleri, çöp toplama faaliyetleri
Zabıta faaliyetleri, itfaiye işleri, acil yardım işleri, kurtarma ve ambulans faaliyetleri
Şehir içi trafik üzerine faaliyetler
Defin ve mezarlıklarla ilgili faaliyetler
Ağaçlandırma faaliyetleri, park, bahçe ve yeşil alan işleri
Kültür ve sanat faaliyetleri, turizm ve tanıtım işleri, gençlik ve spor orta ve yüksek öğrenim öğrenci yurtlarına ilişkin yürütülen faaliyetler
Sosyal hizmetler ve yardımlar üzerine yapılan faaliyetler, nikah işleri, meslek ve beceri edindirme işleri
Kadınlar için ve çocuklar için açılan konuk evlerine dair faaliyetler
Toplu taşıma faaliyetleri (Metro, otobüs vb.)
Örneğin belediyelerde çevre temizliği yapan yani çöp toplayan işçiler asıl iş yaparken bina içinde kat temizliği/ oda temizliği yapan işçiler yardımcı iş yapmaktadır.

Aynı şekilde belediyede toplu taşıma otobüsü süren bir şoför asıl iş yapmaktayken belediye çalışanlarını evlerinden toplayarak işe getiren servis şoförü yardımcı iş yapmaktadır.

Öğrenci yurtlarında asıl iş

Yüksek Öğrenim Kredi ve Yurtlar Kurumu’nun (KYK) amacı, yüksek öğrenim görmekte olan öğrencilere kredi vermek, yurt yaptırmak ve yurt işletmesini sağlamak suretiyle Türk gençlerinin yüksek öğrenimini, sosyal ve kültürel gelişimini kolaylaştırmaktır. Bu nedenle aşağıdaki işler asıl iş olarak kabul edilmelidir (Yargıtay 9 H. 2007/1469 E.):

Öğrenci yurtlarında barınma ve yurt işletilmesi faaliyetleri
Öğrenci yurdunda temizlik işleri
Öğrenci yurdunda çamaşır yıkama işleri
Öğrenci yurdunda kalorifer hizmetleri
Kanaatimce yurtlarda yemekhane ve kantin işleri asıl iş değildir. Bunların asıl işe yardımcı işler olduğunu düşünüyorum.

Karayollarında asıl iş

Karayolları Genel Müdürlüğü Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunda, kurumun görevleri sayılmıştır. O halde bu görevleri fiilen yürüten işçiler asıl işi yapmaktadır. Karayollarında asıl işler:

Otoyol, Devlet ile il yolları ağına giren kara yolları güzergahları ile bunların değişikliklerine ilişkin planları hazırlama işleri
Kara yollarını yapmak, yaptırmak, güvenle kullanılmalarını temin edecek şekilde sürekli bakım altında bulundurma, onarma, işletme faaliyetleri
Otoyollar ve bunların üstünde bulunan bakım ve işletme tesisleri ile hizmet tesislerinin, diğer mal ve hizmet üreten birimleri ile varlıklarının yapımını ve/veya bakım ve onarımını ve/veya işletmesini yapmak ya da denetleme işleri
Kara yollarındaki işaretlemelerin kontrolü faaliyetleri
Yol işaretlerini belirleme faaliyetleri, bu işaretleri uygun yerlere koyma işleri
Görev alanındaki işler için gerekli plan, harita, etüt ve proje işleri ile ar-ge çalışmaları faaliyetleri
Kara yollarının yapımı, bakımı ve onarımı ile emniyet içinde işlemesi için gerekli olan tesisleri hazırlayacağı ve hazırlatacağı planlara ve projelere göre yapma, donatma, işletme, bakımını ve onarımını yapma faaliyetleri
Kara yollarının temizliği işleri, çevre düzenlemesi ve yol boyu ağaçlandırması faaliyetleri ile peyzaj hizmetleri
Tarihi köprülerin bakımları ve onarımları

FACEBOOK'TAN TAKİP ETMEK İÇİN TIKLAYIN

Üniversitelerde asıl iş

Yükseköğretim Kanununun 12nci maddesinde yüksek öğretim kurumlarının görevleri açık bir şekilde belirtilmiştir. Buna göre; bir yüksek öğretim kurumu olan üniversitelerde asıl işler temel olarak şu şekilde sıralanabilir:

Eğitim – öğretim, bilimsel araştırma, yayım ve danışmanlık yapmak
Eğitim teknolojisini üretme, geliştirme, kullanma ve yaygınlaştırma  üzerine faaliyetler
Üniversitelerde teknisyenlik, santral operatörlüğü vb. işlerin yardımcı iş olduğunu kabul etmek gerekir.

Huzurevlerinde asıl iş

Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı bünyesinde faaliyet göstermekte olan huzur evleri, yaşlı bakım ve rehabilitasyon merkezleri, konuk evleri vb. yerlerde; bizzat bu faaliyetlerin gerçekleştirilmesinde katkı sağlayan doktor, hemşire, psikolog, sosyal çalışmacı vb. asıl işi yaparken; teknisyen, aşçı, bekçi, berber vb. görevliler ise bu açıdan biraz tereddütlü bir durum içindedir.

Huzurevleri ile Huzurevi Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezleri Yönetmeliğinde “Kuruluşta görev yapan teknisyen, teknisyen yardımcısı, kaloriferci, şoför, aşçı, bekçi, berber, hizmetli ve diğer personel görevlerini, ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde yürütür. Kendi alanlarıyla ilgili her çeşit işi gören ve sorumluluğunu taşıyan bu personelin çalışacakları birim, görevleri, çalışma koşul ve esasları yönetim tarafından saptanır.” denerek bu işi yapan çalışanlar ayrı bir yere konulmaktadır.

Ama Huzurevinin tanımı ise şöyle yapılmaktadır: “Huzurevi: 60 yaş ve üzerindeki yaşlı kişileri huzurlu bir ortamda bakmak, korumak ve bu kişilerin sosyal ve psikolojik gereksinimlerini karşılamak amacıyla kurulan yatılı sosyal hizmet kuruluşudur.” Bu bakımdan da huzur evinde kalanların yemek ihtiyaçlarının ya da korunmalarının ve hatta ısınmalarının bile huzurevlerinin görevleri arasında olduğu söylenebilir.

Benim şahsi kanaatim, huzurevlerindeki aşçı, kaloriferci, temizlikçi vb. çalışanların da asıl işi yaptığı yönündedir.

Tarım ve hayvancılık il müdürlüklerinde asıl iş

Tarım il müdürlüklerinde tarım ve hayvancılık faaliyetleri üzerine fiilen görev yapanlar asıl işi yapmaktadır. Bunların başında da ziraat mühendisleri, veterinerler vb. gelmektedir.

Radyo ve televizyonlarda asıl iş

Radyo ve televizyonlarda asıl işi yapanlar, bizzat radyoculuk ve televizyonculuk faaliyetinin yerine getirilmesini sağlayan ışıkçı, sesçi, kameraman, spiker, sunucu vb. çalışanlardır. Bu unvanlar artırılabilir.

PTT’de asıl iş

PTT’nin asıl işinin posta hizmeti vermek olduğu tartışmasızdır. Bunun dışında kanunların kendine verdiği yetkiye dayanarak yaptığı her iş de asıl işidir. Özellikle PTT’de taşeron olarak çalışıp posta dağıtıcılığı yapan taşeron işçilerin yaptığı işin asıl iş olduğu kanaatindeyim.

Misafirhanelerde asıl iş

Bazen DSİ bünyesinde, bazen Milli Eğitime bağlı ya da üniversiteye bağlı olarak faaliyet gösteren misafirhaneler bulunmaktadır. Bu misafirhanelerde yapılan işin asıl iş olduğunu söylemek için, misafirhane işletilmesi işinin o kurumun asıl işi olduğunu söylemek gerekir.

Örneğin Kredi ve Yurtlar Kurumu bir öğrenci misafirhanesi işletse, burada yapılan işin asıl iş olduğu söylenebilir. Ya da belediyelere kadınlar ve çocuklar için konukevi açma görevi verildiğinden, belediyece açılacak bir kadın misafirhanesinde yapılan işler de asıl işten sayılabilecektir. Ama diğer kamu kurumlarında yapılan misafirhane vb. faaliyetlerin asıl iş olduğunu söylemek mümkün değildir.

Okullarda asıl iş

Milli Eğitim Bakanlığına bağlı okullarda yapılan asıl işin “Eğitim ve Öğretim” olduğu tartışmasızdır. O halde buralarda öğretmenler ve diğer idareciler/ eğiticiler asıl işi yapmaktadır. Okullarda hizmetli, odacı, müstahdem, kaloriferci ya da diğer teknisyenler yardımcı iş yapmaktadır.

Halk eğitim merkezlerinde asıl iş

Halk eğitim merkezlerinin asıl işinin eğitim vermek olduğu göz önüne alındığında buralarda usta öğreticilik yapan işçilerin asıl işi yaptığını söylemek mümkündür.