İnşaat ve madencilikle beraber dünyadaki en tehlikeli iş kollarından biride tarım sektörüdür. Tarım dendiği zaman sadece tarla tarımı anlaşılmamalıdır. Tarla tarımında da çok ciddi iş kazaları olmakta, o ayrı ancak, tarım denilince; tarla tarımının (hububat yetiştiriciliği, sebzecilik, seracılık, meyvecilik ve fidancılık, endüstriyel hammadde yetiştiriciliği) yanı sıra; hayvancılık (büyükbaş hayvancılık, küçükbaş hayvancılık, besicilik, süt hayvancılığı, kanatlı hayvan yetiştiriciliği), balıkçılık (deniz ve göl balık avcılığı, havuz ve çiftliklerde balık yetiştiriciliği) ve ormancılık-tomrukçuluk da tarım sektörü kapsamındadır. Tarım, ormancılık ve balıkçılık ölümlü kaza oranlarına bakıldığında en riskli sektörler içinde bulunmaktadır.

Gıda ve Tarım Örgütü’nün 2011 verilerine göre tarım sektöründe çalışanların dünya genelindeki toplam sayısı 1,3 milyardır. Bu sayı, dünyadaki toplam iş gücünün %40’ına tekâmül etmektedir. Ülkemizde de tarım iş kolunda çalışan 5 milyona yakın insanı tarımda oluşan kazalar etkilemektedir. Bu kadar insan topluluğunu ilgilendiren iş kolunun riskleri nedir.

Tarımsal üretim önemli bir konu, bundan da önemlisi tarımda sürdürebilirliği sağlamaktır. Bunun için, çalışanların temel ihtiyaçlarının karşılanması, çalışanlara ve ailelerine uygun çalışma ve yaşam koşullarının sağlanması, sağlık ve refahlarının korunması gerekmektedir. Tarımda işgücü verimliliğinin artırılması tarımda uygulanacak olan iş sağlığı ve güvenliği tedbirleri ile mümkün olacaktır.

Tarımda uygulanacak olan iş sağlığı ve güvenliği diğer sektörlerdeki gibi kolay değildir.

Ülkemizde tarım faaliyetlerini yürüten çalışanların çoğu kendi namına çalışanlardan oluşmaktadır. Tarım iş kollarının %36’sı 1 kişinin idaresinde yürütülmektedir. %82’si ise 1 ve 9 kişi arasında çalışana sahiptir. Bu durum iş kanunu kapsamının dışındadır.

Bu rakamlar bize tarım işletmelerinin çoğunun küçük ölçekli işletme bazında faaliyet yürüttüğünü göstermektedir. Tarımda istihdam edilen çalışanların kayıtlarının sağlıklı olarak tutulamaması, işin yapısı gereği mevsimlik işçi sayısının fazla olması da istatistiklerin sayısal veri olarak çok düşük çıkmasına sebep olmaktadır

Tarımda kendi namına ve aile içi çalışan olduğu için iş kanunu kapsamına girmemektedir. Ayrıca tarımda kayıt dışı çalışmanın ve mevsimlik işçi çalıştırılmanın da yüksek olduğu düşünüldüğünde iş kazası ve sağlık sorununa maruz kalan çalışan oranı net olarak ortaya çıkarılamamaktadır.

Durum böyle olunca da SGK kayıtlarına iş kazası olarak geçmemektedir.

Örneğin 2014 yılı istatistiklerine baktığımız zaman bu tablo çok net ortaya çıkacaktır.

2014 yılı SGK istatistiklerine göre tarımda

Tarımda 1300 kişi iş kazası geçirmiş olup 12 kişi ölmüştür.

O yılın toplam iş kazası sayısı 221336 kişi kaza geçirmiş,1626 kişi ölmüştür. Tarım sektörü tehlikeli grupta olduğu ve yaklaşık 27 milyondan toplam çalışandan yaklaşık 5 milyon çalışanın tarım sektöründe çalıştığını varsayarsak bu rakamların bizi yanılttığını çok net bir şekilde ortaya çıkmaktadır.

Tarımda üretimi artırmak için kullanılan teknolojik ürünler beraberinde iş kazalarını da getirmektedir. Daha az organize, mesleki eğitim olanaklarına ulaşamayan tarım iş kolu çalışanları tarım makineleri ve diğer teknolojik ürünlerle ilişkili kazalara maruz kalmaktadır. Tarımda kullanılan kimyasallar, makineler, hayvanlar oldukça geniş çeşitlilikte riskleri doğurmaktadır. İş kazaları bir yandan üretimde düşmeye, maddi kayıplara neden olurken asıl önemlisi çalışanların sakatlanmasına, ölümüne yol açmaktadır. Gerek tıbbi bakım için yapılan harcamalar gerekse kazazedelerin yaşadıkları yoksunluklar, acılar, iş göremezlik durumları iş kazalarının ekonomik boyutunu oluşturmaktadır.

Yapılan araştırmalarda meydana gelen kazaların %87 si tarım makinalarından kaynaklandığını, iş günün kaybının 15 gün olduğu tespit edilmiştir. Traktör kazalarına da bunun 60 güne kadar çıkabileceği görülmüştür.

İş kazalarının, iş güvenliği bilincinin geliştirilmesi ile engellenebilirliği söz konusudur

Tarımda yaşanan kazalar 6 ana başlıkta toplanabilir.

1-Tarım makinalarının kullanılırken oluşan kazalar

2-Traktör başta olmak üzere, motor bulunan araçları kullanırken oluşan kazalar

3-Hayvancılık işi ile faaliyet gösterenlerin, hayvanlardan dolayı oluşan kazaları

4-El araç ve gereçlerinin kullanımından kaynaklanan kazlar

5-İş tezgahlarının kullanımı esnasında oluşan kazalar

6-- Pestisitler ve diğer kimyasallara maruz kalma    

Tarımda üretimi artırmak için kullanılan teknolojik ürünler beraberinde iş kazalarını da getirmektedir. Daha az organize, mesleki eğitim olanaklarına ulaşamayan tarım iş kolu çalışanları tarım makineleri ve diğer teknolojik ürünlerle ilişkili kazalara maruz kalmaktadır. Tarımda kullanılan kimyasallar, makineler, hayvanlar oldukça geniş çeşitlilikte riskleri doğurmaktadır. İş kazaları bir yandan üretimde düşmeye, maddi kayıplara neden olurken asıl önemlisi çalışanların sakatlanmasına, ölümüne yol açmaktadır. Gerek tıbbi bakım için yapılan harcamalar gerekse kazazedelerin yaşadıkları yoksunluklar, acılar, iş göremezlik durumları iş kazalarının ekonomik boyutunu oluşturmaktadır

Ölümcül olmayan kazalar en sık çiftlik hayvanı besleme, çiftlik işleri, tarla işleri, ürün işleme, tarım aleti işlerinde olmaktadır. Çiftlik hayvanı, traktör dışındaki makineler, toprak işleme aletleri, el aletleri, traktörler, ağaç aletleri, güç kaynakları, kamyon, diğer taşıtlar, sıvılar, pestisitler, kimyasallar kazaya neden olan materyallerdir. Ölümcül olmayan kazalarda düşmeler, sert cisim çarpmaları, kayma, takılmalar, zararlı etkene maruz kalma, yol kazaları, yanıklar, yorgunluktan düşmeler gibi olaylar gelişir.

Tarım kaza nedenleri aşağıdaki gibi sıralanabilir

Doğa koşulları (iklim),

Bireysel nedenler

Güvensiz ortam

Güvensiz davranışlar

İş tecrübesi

Madde bağımlığı, sigara ve alkol kullanımı

Tehlike kaynaklarını bilmeme

Tehlike kaynaklarını önemsememe

Güvensiz davranış tarzını kolay seçenek olarak görme

Çevresel/işin yürütüm koşullarına ait faktörler:

* Yüksek ısı, güneş altında çalışma

* Karmaşa içinde çalışma

* Makine ve aletlerle çalışma

 * Pestisitler gibi kimyasallarla çalışma

 * Hayvanlar

 * Mevsimlik işçi olarak çalıştırılma

Tarım iş kolunda kazaların engellenmesi için yapılması gerekenler:

1. Eğitim
2. Kanun çıkarma/ kanunları uygulama
3. Mühendislik önlemleri
4. Ekonomik teşvikler ve cezaların uygulanması

İş kazalarının, iş güvenliği bilincinin geliştirilmesi ile engellenebilirliği söz konusudur

Tarım alet ve makineleri kullanacak kişilere hem kendilerine hem de işletmelerine zarar verebilecek çeşitli kazaların önlenebilmesi açısından bazı görevler düşmektedir. Bu görevleri şu başlıklar altında toplayabiliriz

1. Makine çalışırken dikkatli olunmalı
2. Kısa yoldan iş yapmaya kalkışılmamalı
3. Gereksiz yere riskler alınmamalı
4. Güvenli olmayan uygulamalara kalkışılmamalı
5. Makine üzerindeki uyarılara dikkat edilmeli
6. Tehlikelerin bilimcinde olunmalı, tarımda uyulması gereken iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak bilgi edinilmeli

Şunu unutmamak lazım; birçok kazadan korunmak için makinanın hareketini kesmek, motoru durdurmak ve bütün parçaların durmasını beklemek gibi basit önlemler yeterli olmaktadır.