Konuya girmeden önce şunu ifade etmeliyim, Lisanslı depoculuk sistemi kesinlikle çok önemli…  Geliştirilmesi ve daha da büyütülmesi gerekiyor. Burada devlet iyi niyetle yaklaşıp birincisi, çiftçinin elindeki ürünün rayiç bedelinden satılmasını arzu etmiştir. Bir çiftçi ürününü lisanslı depoya verdiği zaman Türkiye’de tüm ticaret borsaları vasıtasıyla tüm alıcılara malını arz etmiş oluyor.

Edirne’de bir çiftçi ürününü lisanslı depoya verdiğinde Ankara’dan ya da Adana’dan yani Türkiye’nin herhangi bir yerinden bir alıcı o ürünü satın alabiliyor. İkinci olarak bu ürünler hem iyi fiyattan satılıyor hem de çiftçinin deposunda duracağına lisanslı depolarda durarak bir ticari envanter ve argüman haline geliyor.

Lisanslı depoculuğun amacı tarım ürünleri ticaretini kolaylaştırmak, depolanması için yaygın bir sistem oluşturmak, ürün sahiplerinin mallarının emniyetini sağlamak ve kalitesini korumak, ürünlerin sınıf ve derecelerinin yetkili sınıflandırıcılar tarafından saptanmasını sağlamak.

Çiftçi son 3-4 yıldır aslında bu sistemi tam olarak çözemedi. Çiftçi malını kime sattığını bile bilmiyor desem abartmış olmam. Lisanslı depo ne demek, ELÜS ne demek, TÜRİB ne demek. Devlet/TMO lisanslı depolar vasıtası nasıl buğday alır? Bunlar tam olarak bilinmiyor.

Gelin bunları detaylandıralım...

Lisanslı depolar gerçek ve tüzel kişiler tarafından Ticaret Bakanlığının denetiminde ve kontrolünde kurulan ticari işletmelerdir... İlk denetim ve kontrolü bölgedeki TMO yetkilileri tarafından yapılır.

Kuruluş izni alan şirkete ancak kanunun öngördüğü şartları taşıdığının tespiti halinde faaliyet izni (lisans) verilir. Şirket faaliyet izni almadan depoculuk faaliyetinde bulunamaz, ürün kabul edemez, ürün senedi düzenleyemez.

Lisanslı depoya tevdi edilen tarım ürünleri, geçerli lisansa sahip yetkili sınıflandırıcılar tarafından analiz edilir ve sınıflandırılır.

TMO kendi depolarının yanı sıra özel sektör müteşebbislerine de buğdayı devlet adına depolama imkânı vermiştir. Hatta devlet lisanslı depoları yatırım amaçlı olmak üzere çok ciddi destekler ve teşvikler vermiştir.

Olay örgüsü şu; Devlet ya TMO vasıtasıyla ürün alıyor ya da lisanslı depolar vasıtasıyla ürün alıyor. Burada  çiftçi iki durumdan birini tercih ediyor; ya malını satıyor ya da emanete veriyor. Elektronik Ürün Senedi (ELÜS) sistemi ile elindeki Elektronik Ürün Senedi sayesinde istediği zaman istediği kişiye satabiliyor.

TMO depolarına giden ürünün alım yöntemi biliyoruz, peki lisanslı depolar vasıtasıyla nasıl alım yapıyor?

Lisanlı depolarda ise iki tür satış oluyor. Birincisi lisanslı deponun sahibi söz konusu olan ürünü alabiliyor, eğer çiftçinin de rızası varsa. İkincisi lisanslı deponun sahibi devlet adına alım yapıyor ve deposuna koyuyor, çiftçide gidip parasını devletten alıyor.

Burada depo sahibi devletten aylık kira bedeli alıyor. Lisanslı depolarda saklanmasına karar verilen tarımsal ürünler, uygun nakliye vasıtalarıyla lisanslı depoya intikal ettirilir.

Lisanslı depoya gelen tarım ürünleri için dolu tartım ve yetkili sınıflandırıcı tarafından numune alım işlemleri gerçekleştirilir. Yetkili sınıflandırıcı tarafından yapılan analizlere bağlı olarak tarımsal ürünler, kalite ve cinsine göre sınıflandırılır.

Lisanslı depolardaki tarımsal ürünler, lisanslı depo tarafından oluşturulan, aynı miktar, cins, sınıf ve kalitede ürünü temsil eden resmi bir elektronik kayıtla, elektronik ürün senedi, yani kısaca ELÜS ile temsil edilir.

ELÜS ve analiz bilgileri Merkezi Kayıt Kuruluşu’na gönderilir. ELÜS’ler lisanslı depoyu ve ELÜS özelliklerini içeren 12 haneli standart ISIN kodları ile sınıflandırılır. ISIN kodu lisanslı depolar tarafından Takasbank’tan alınır.

Depolamaya uygun nitelikteki hububat, baklagiller, yağlı tohumlar, pamuk, fındık, zeytin, zeytinyağı ve kuru kayısı gibi standardize edilebilen temel ve işlenmiş tarım ürünlerinin standartları belirlenerek emniyetli ve sağlıklı koşullarda lisanslı depo işletmelerine ait depolarda depolanmasını ve bu ürünlerin ticaretinin yine bu işletmeler tarafından düzenlenen ürün senetleri vasıtasıyla yapılmasını amaçlayan 5300 sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu 17/02/2005 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir .

Lisanslı depoculuk sistemi Hedefleri;

1-Hasat dönemlerinde tarım ürünlerindeki arz yığılması nedeniyle oluşan fiyat düşüşlerinin önlenmesi ve piyasanın dengelenmesi,

2-Özellikle finansman sıkıntısı çeken küçük çiftçiler ile ürün sahiplerinin, lisanslı depolara verdikleri ürünleri karşılığında aldıkları ürün senetleri aracılığıyla bankalardan kredi ve finansman sağlamaları,

3-Tarım ürünleri ticaretinin herkesçe kabul gören standartları belirlenmiş ürünler üzerinden yapılması, kaliteli üretimin teşvik edilmesi, güvenli bir piyasanın oluşturulması,

4-Tarım ürünleri ticaretinin kayıt altına alınması,

5-Ülkemizde halihazırda uygulanmakta olan tarım reformunun başarılması ve tarım ürünleri ticaretinde özel sektör katılımının artırılması,

6-Üretimde ve fiyatlandırmada Devlet müdahalelerinin asgariye indirilmesi, bu alana yönelik yapılan yüksek harcamalardan önemli tasarruf sağlanması, serbest piyasa ve fiyat oluşumunu bozan müdahalelerden uzaklaşılması,

7-Tarım ürünleri üreticileri açısından kolay pazarlanabilen, iyi muhafaza edilen ve nakliye masrafları en aza indirilmiş bir sistemle istikrarlı ve daha yüksek bir gelir seviyesi elde edilmesi,

8-Yatırımcılar için dövize, altına, hisse senedine, faize ve benzerlerine alternatif yeni bir yatırım aracı sağlanması,

9-Ürün ticareti ile uğraşan tacir ve sanayicilerimizce, kalitesi bilimsel kriterlere göre belirlenmiş ve fiyat istikrarı sağlanmış ürünlerin kolayca temini,

10-Tarım ürünlerinin, fizikî mal ve numune gösterilmesine ve teslimine gerek olmaksızın ürün senetleri veya elektronik ürün senetleri aracılığıyla ticaretinin yapılması,

11-Standardı belirlenmiş ürün ve lisanslı depo sistemiyle tarım ürünlerinde vadeli işlem ve opsiyon piyasalarına geçilmesi,

12-Ürün depolanması, bankacılık ve sigorta sektörü açısından yeni iş alanlarının oluşturulması,

13-Ülkemizin yakınında bulunduğu Orta Doğu, Balkanlar, Türkî Cumhuriyetler ve Asya coğrafyasındaki tarım ürünleri ticaretinde de önemli rol üstlenmesi ve pay sahibi olunması hedeflenmiştir.

Devlet lisanslı depoculuğu ciddi şekilde destekliyor ve teşvik ediyor.

Üreticilere stopaj muafiyeti,

Tüccar ve sanayicilere gelir ve kurumsal vergisi ile KDV muafiyeti,

Ton başına aylık 3 ? kira desteği ile depolama maliyeti azaltılır,

Devlet garantisinde basılan ELÜS’lerin sigortalı lisanslı depolarda 24 aya kadar depolanabilme imkânı,

ELÜS’ler için bankalardan ürünün %70’ince kredi ve finansman imkanının sağlanması,

Kullanılan kredilerde %50 faiz sübvansiyonu

750 ?’ye kadar nakliye desteği

29,5 ? analiz desteği

Türkiye Ürün İhtisas Borsası (TÜRİB) ile üreticilerin ürünlerini Türkiye geneli alıcılarla buluşturması şeklinde bu destekleri sayabiliriz.

Allah’a ısmarladık.