Şehirde Tarım mı? Nasıl yani, sebze üreten fabrikalarımız mı olacak?..

Yakın bir geçmişte dilendirilen kent tarımı kavramı artık günlük yaşantımızın bir parçası olacak gibi. Tarımı şehre çağıralım, tarımı şehirde mümkün kılalım derken şehirde tarım filli olarak oluşmaya başlandı. Şehirde tarım mümkün mü? Evet mümkün.

Bunu ilk aşaması Tarıma Dayalı İhtisas Organize Sanayi Bölgelerinin (TDİOSB) kurulması idi. Türkiye'de, Tarıma Dayalı İhtisas Organize Sanayi Bölgeleriyle (TDİOSB), "Kent tarımının” hayata geçirilmesi amacıyla tarımsal kalkınma ve gıda arz güvenliğinin sağlanması adına önemli adımlar atılıyor.

Adana Karataş’ta Sera Tarıma Dayalı İhtisas Organize Sanayi Bölgesi kurulmasına imkân sağlayan kanun maddesi 29 Mart 2023 tarihi itibariyle, TBMM Genel Kurulundan geçti.

Buranın yatırım tutarı 2,5 milyar TL. Yüzde 75’i kadın olmak üzere 5 bin kişilik istihdam sağlayacak. Yılda 100 bin ton domates üretimi yapılacak.

Adana’dan gelen bu haber tekrar dikkatlerimizi Tarıma Dayalı İhtisas OSG ‘ne çevirdi.

Aslında tarıma dayalı ihtisas OSG yaklaşık 20 yıldır ülkemizin gündeminde. İlk olarak 2005 yılında Tarım Bakanlığı ile Sanayi ve Ticaret Bakanlığı arasında bir protokol imzalanıyor. Devletin 2023 hedefi kapsamında Tarıma Dayalı İhtisas OSB çalışmaları devam ediyor.

Ülkemizde Tarıma Dayalı İhtisas OSB'lerden 34 adedi tüzel kişilik kazandı. Tüzel kişilik kazanan; Tarıma Dayalı İhtisas OSB'lerden 14'ü bitkisel üretim, 20 adedi ise Hayvansal Üretim konulu.

Bitkisel üretim alanındaki Tarıma Dayalı İhtisas OSB'lerden 6 adedi jeotermal kaynaklı seracılık

Peki nedir Tarıma Dayalı İhtisas Organize Sanayi Bölgesi?

Tarıma Dayalı İhtisas Organize Sanayi Bölgesi (TDİOSB); Tarımı şehre çağırmak amacıyla kamu, tüzel kişi ya da kişilerince kurulan; Şehirde tarımı mümkün kılmak için tarım ve sanayi sektörünün entegrasyonunu sağlamaya yönelik tarıma dayalı sanayi girdisini oluşturan bitkisel ve hayvansal üretimin ve bunların işlenmesine yönelik sanayi tesislerinin yer aldığı mal ve hizmet üretim bölgesini ifade ediyor. Yani şehrin hemen bitişiğinde, mücavir alanında kurulan tarımsal üretim tesisi demek

"Kent tarımı" modeliyle üretim ve tüketim merkezleri yakınlaştırılarak, şehirde yaşayanların taze ve ucuz sebzeye erişiminin sağlanması amaçlanıyor. Diğer amaçlar kısaca şöyle;

• Yine aynı şekilde Lojistik maliyetlerinin ve karbon ayak izinin düşürülmesi, nakliye kayıplarının azaltılması ve istihdamın artırılması da hedefler arasında yer alıyor.
• Hayvansal ve bitkisel üretim işletmelerinin ihtisas konusuna göre bir araya getirilerek, üretimin her safhasının kontrol edildiği, hijyenin sağlandığı, verimin ve kalitenin en üst seviyeye çıkarıldığı, ucuz maliyetli üretimin teşvik edildiği, giriş ve çıkışların kontrol edilebildiği bölgeler oluşturmak.
• Üreticilerin / Yetiştiricilerin kümelenmelerini ve ihtisaslaşmalarını sağlamak.
• Tarım sanayi entegrasyonunun geliştirilmesine katkı sağlamak.
• Orta ve büyük ölçekli modern tarımsal işletmelerin sayısal ve oransal olarak artırılmasına katkı sağlamak,
• Markalaşma ve değerinden satış ile üretici / yetiştirici gelirlerinin artırılması sağlamak

Yerleşim yeri içerisinde aktif hayvancılık işletmesi bulunan en az 50 işletme sahibinin, işletmesini kurulacak olan Tarıma Dayalı İhtisas OSB’ye taşıyacağına dair yazılı taahhüdü bulunmalıdır.  Tarıma Dayalı İhtisas OSB’lerde kurulacak hayvancılık işletmelerinin kapasiteleri; süt sığırcılığı için en az 25 baş, besi sığırcılığı için en az 50 baş olarak planlanmalıdır. Aynı Tarıma Dayalı İhtisas OSB içinde tek hayvan türü planlanmalıdır.

En az 15 farklı müteşebbisin kurulacak olan Tarıma Dayalı İhtisas OSB’de yer alacağına dair yazılı taahhüdü bulunmalıdır.  Tarıma Dayalı İhtisas OSB’de her bir sera işletmesi için ayrılacak parsel büyüklüğü en az 25 dekar, kapalı sera alanı ise en az 20 dekar olarak planlanmalıdır

Tarıma Dayalı İhtisas OSB kurulması planlanan arazinin en az %75’inin hazine adına kayıtlı olması gereklidir.  Geriye kalan %25’lik kısım şahıs arazisi olabilir. Jeotermal seracılık yapılacak TDİOSB’lerde bu şart aranmaz.

Tarıma Dayalı İhtisas OSB’nin tüzel kişilik kazanmasından sonra şahıs arazileri kamulaştırılır; TDİOSB adına tescili yapılır.

Tarıma Dayalı İhtisas OSB kurmak için kimler, nasıl, nereye başvuru yapar? Başvuru projesi ve dosyası, hangi aşamalardan geçer?

Kamu Tüzel Kişileri tarafından, Tarıma Dayalı İhtisas OSB Yönetmeliğindeki proje formatına göre hazırlanmış olan TDİOSB projesi, başvuru dosyası ile beraber ilgili valiliğe yapılır. Valilik proje dosyasını Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğüne gönderir. İl Müdürlüğü bünyesinde kurulan Proje Değerlendirme Komisyonunun proje dosyasını kabul etmesi durumunda, başvuru dosyası Bakanlığa gönderilir.

 Bugüne kadar yatırım programında yer alan, Tarıma Dayalı İhtisas OSB'lerden Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından cari fiyatlarla 600 milyon lira altyapı kredi desteği verildi.

Altyapı inşaatları tamamlanan Tarıma Dayalı İhtisas OSB'lerde faaliyete geçen 1000 üretim parselinde 5 binden fazla istihdam sağlandı.

Tarıma Dayalı İhtisas OSB çok yerinde bir atılım. Küçük çiftçilerin katılması, çevre ile ilgili birtakım problemler oluşturacağı gibi bazı sıkıntılar var. Ancak bunlar düzeltilebilecek sıkıntılardır. Sistem oturduktan sonra hepsi halledilebilir.

Tarıma Dayalı İhtisas OSB Türkiye’nin gıda güvenliği ve gıda güvenirliği açısından, tarımsal üretime bir ivme katacağına inanıyorum.