Serbest zamanlar çabuk geçen, yokluğunu çabuk hissettiğimiz anlardır. İnsanın kendini özgür hissettiği andır serbest zamanlar. Teneffüsler hem öğretmen hem de öğrenciler için vazgeçilmez serbest zamanlardır. Bir bardak çay, bir fincan kahve alımı kadarcık bu zaman dilimi önemli olmasaydı okullara konmazdı. Okulu, hem öğrenci hem de öğretmen gözünde anlamlı kılan daha da önemlisi cazip yapan işte bu kısacık teneffüs aralığıdır.
Okulda teneffüs sadece dinlenme ve ihtiyaç giderme zamanı değildir. Okulda teneffüs aynı zamanda beslenme zamanıdır. Çoğu öğrenci okula sabah kahvaltı yapmadan gelir. Okuldaki ilk teneffüste kahvaltısını yapan öğrenci ve öğretmenlerle hep karşılaşırız. Teneffüs çocukların sağlıklı beslenmesi için de önemli olmaktadır. Öğrenciye beslenme için verilmeyen süre nedeniyle kantin önlerinde aşırı yığılmalardan, teneffüste ihtiyacını mı giderecek, karnını mı doyuracak çelişkisine kadar pek çok sorun yaşanır.
Teneffüsün bir başka faydası da sosyalleşme fırsatları sunmasıdır. Çocuklar, akranlarıyla derste geçirdikleri zamandan daha fazla teneffüste geçirdiği zamanla sosyalleşir. Dersin kendisi sosyalleşmek için yeterli değildir. Çünkü akran gruplarının, akran kliklerinin, lider karakterlerin, herkesle anlaşanla, herkesle kavga edenin farkına teneffüsle varılır.
Teneffüslerde öğrencileri kasmadan, belirli oranda sınırlayarak ancak kesinlikle engellemeden, özgürce oyun oynamalı, koşmalı, dolaşabilmelidir. Okul bahçesinin sınırlı alanı öğrencilerin birbirleriyle kurdukları etkileşimle, hayal güçlerinin verdiği katkıyla devasa bir oyun bahçesine dönüşüverir. Teneffüse çıkmak için can atan çocukları görürsünüz hep. Çocuk koşup oynamadıktan, gülüp eğlenmedikten sonra teneffüs anlamını yitiriverir.
Teneffüslerin okullardaki önemini saymakla bitiremeyiz. Bu BM Çocuk Hakları Sözleşmesine de girmiş bir çocuk hakkı olarak da görülebilir. Çünkü BM Çocuk Hakları sözleşmesi “Taraf Devletler çocuğun dinlenme, boş zaman değerlendirme, oynama ve yaşına uygun eğlence (etkinliklerinde) bulunma ve kültürel ve sanatsal yaşama serbestçe katılma hakkını tanırlar.” İfadesiyle çocukların oyun, dinlenme, boş zaman değerlendirme, yaşına uygun eğlencelerde bulunma hakkı olduğunu açıkça ifade etmektedir. Okulda teneffüs, çocuğun bu haklarının yerine getirildiği yerlerdir.
Ülkemizde teneffüs konusunda son derece güzel uygulamalar geliştirildi. Okullara 15 dakikadan az olmamak koşuluyla teneffüsü belirleme yetkisi verildi. 30 dakikadan fazla süren teneffüsler mümkün oldu. Öğrencilerin kendilerini okula ait hissetmeleri için uzun teneffüsler bir fırsattır. Çünkü çocuk akranlarıyla sadece oyun oynamaz, ayrıca pek çok sosyal beceri geliştirdiği gibi yaşadıklarını aidiyet duygusuyla yaşar. Aidiyet konusunda öğretmenden, okulun fiziki imkanlarından veya dersin kendisinden çok teneffüs etkilidir demek abartı olmayacaktır.
Yapılan bilimsel çalışmalar, öğrencilerin teneffüs sürelerinin uzun olmasından, teneffüslerde sportif ve kültürel etkinliklerden zevk aldıklarını ortaya koyuyor. Teneffüsün sadece depolanan enerjiyi yakmak, deşarj olmak için değil aynı zaman bilişsel gelişim açısından da faydası vardır. Bu nedenle okullarda teneffüsleri olabildiğince uzatmak, öğrencilerin okulda dolu dolu zaman geçirmelerini sağlamak, mutlu çocuk, mutlu okul için en birinci yoldur.
Kaynaklar:
- https://dergipark.org.tr/tr/pub/sead/issue/53111/640747
- https://dergipark.org.tr/tr/pub/eibd/issue/22683/242215
- Mahir KILIÇOĞLU; “Öğrencilerin Teneffüs Hakkı” Yayınlanmamış Rapor Çalışması